Tumor Marker หรือสารบ่งชี้มะเร็ง เป็นสารที่สร้างขึ้นโดยเนื้อเยื่อของเซลล์มะเร็งหรือเนื้องอกอื่น ๆ ในร่างกาย ซึ่งอยู่ในระดับที่สามารถวัดหรือตรวจสอบได้ในเลือด ปัสสาวะ หรือเนื้อเยื่อในร่างกาย หรือสารอื่น ๆ ที่สามารถเกิดขึ้นจากเนื้องอก เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงของเนื้องอกในร่างกาย Tumor marker จะมีการเปลี่ยนแปลงตามไปด้วย ซึ่งอาจช่วยในการตรวจวินิจฉัยโรคมะเร็งหรือเนื้องอกอื่น ๆ รวมถึงใช้ในการติดตามความก้าวหน้าของการรักษา
อย่างไรก็ตาม Tumor marker ไม่สามารถใช้ในการวินิจฉัยโรคเพียงอย่างเดียว จำเป็นต้องเป็นส่วนหนึ่งของการวินิจฉัยอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น การตรวจสอบภาพถ่ายทางรังสี การตรวจเนื้อเยื่อ หรือการตรวจสอบอาการของผู้ป่วย จึงจำเป็นต้องพูดคุยกับแพทย์เพื่อทราบข้อมูลเพิ่มเติม จากนั้นคุณจะได้รับการวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสม
ข้อดีของการใช้สารบ่งชี้มะเร็งเพื่อรักษาและป้องกันมะเร็ง
- ช่วยการตรวจพบตั้งแต่เนิ่น ๆ : Tumor marker สามารถช่วยในการตรวจพบมะเร็งในระยะเริ่มแรก ช่วยให้ได้รับการรักษาได้ทันท่วงทีและการพยากรณ์โรคดีขึ้น
- ช่วยติดตามการรักษา : สามารถใช้ Tumor marker เพื่อติดตามประสิทธิผลของการรักษามะเร็งได้ การเปลี่ยนแปลงระดับของสารบ่งชี้มะเร็งสามารถบอกถึงการตอบสนองต่อการรักษา ซึ่งจะใช้ประกอบการตัดสินใจในการรักษา
- ช่วยในการพยากรณ์โรค : Tumor marker สามารถให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์เกี่ยวกับการพยากรณ์โรคมะเร็ง สามารถช่วยคาดการณ์โอกาสที่จะเกิดมะเร็งซ้ำหรือการตอบสนองต่อการรักษาที่เฉพาะเจาะจงได้
ข้อเสียของการใช้สารบ่งชี้มะเร็งในการรักษาและป้องกันมะเร็ง
- ขาดความจำเพาะ : สารบ่งชี้มะเร็งบางชนิดอาจตรวจพบได้แม้ในสภาวะที่ไม่เป็นมะเร็ง ซึ่งนำไปสู่ผลลัพธ์ที่เป็นบวกลวง สิ่งนี้อาจทำให้เกิดความวิตกกังวลโดยไม่จำเป็น และจำเป็นต้องมีการตรวจยืนยันด้วยกระบวนการอื่นเพิ่มเติม
- ความแปรปรวน : ระดับสารบ่งชี้มะเร็งอาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ทำให้การกำหนดค่าจุดตัดสากลสำหรับการวินิจฉัยหรือการเฝ้าติดตามเป็นเรื่องที่ท้าทาย
- ความไวที่จำกัด : มะเร็งบางชนิดไม่ได้สร้างสารบ่งชี้มะเร็งในระดับที่ตรวจพบได้ ดังนั้น การใช้สารบ่งชี้มะเร็งเพียงอย่างเดียวอาจนำไปสู่การวินิจฉัยที่ผิดพลาดหรือการเฝ้าระวังที่ไม่เพียงพอ
การนำสารบ่งชี้มะเร็งมาใช้ในการดูแลรักษามะเร็ง
- การคัดกรอง: สามารถใช้สารบ่งชี้มะเร็งเป็นส่วนหนึ่งของโปรแกรมคัดกรองมะเร็ง เช่น มะเร็งเต้านม มะเร็งรังไข่ หรือมะเร็งต่อมลูกหมาก
- การวินิจฉัย : สารบ่งชี้มะเร็งสามารถช่วยในการวินิจฉัยโรคมะเร็งเมื่อใช้ร่วมกับการทดสอบวินิจฉัยอื่น ๆ เช่น การถ่ายภาพหรือการตัดชิ้นเนื้อ เนื้อเยื่อ
- การติดตาม : สารบ่งชี้มะเร็งสามารถช่วยติดตามความคืบหน้าของการรักษามะเร็งและตรวจหาสัญญาณของการกลับเป็นซ้ำหรือการลุกลาม
- การพยากรณ์โรค: สารบ่งชี้มะเร็งให้ข้อมูลการพยากรณ์โรคที่สำคัญ โดยช่วยในการวางแผนการรักษาและการทำนายผลลัพธ์ของผู้ป่วย
การดูแลการทดสอบตัวบ่งชี้มะเร็ง
- การปรึกษาหารือกับผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพ : จำเป็นต้องปรึกษากับผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพเพื่อแปลผลค่าสารบ่งชี้มะเร็ง และชี้แนะการตัดสินใจในการวินิจฉัยและการรักษาเพิ่มเติมได้
- การตรวจติดตามอย่างสม่ำเสมอ : ระดับสารบ่งชี้มะเร็งจำเป็นต้องได้รับการตรวจติดตามตามช่วงเวลาที่เหมาะสมตามที่แพทย์ผู้เชี่ยวชาญกำหนด
- วิธีการแบบผสมผสาน: การตรวจสารบ่งชี้มะเร็งควรใช้ร่วมกับเครื่องมือวินิจฉัยอื่น ๆ เช่น การถ่ายภาพและการตัดชิ้นเนื้อเนื้อเยื่อ เพื่อให้มั่นใจในการวินิจฉัยและการติดตามที่แม่นยำ
สารบ่งชี้มะเร็งที่รู้จักกันทั่วไปสำหรับมะเร็งบางประเภท
- แอนติเจนเฉพาะต่อมลูกหมาก (PSA): ใช้สำหรับการตรวจหาและติดตามมะเร็งต่อมลูกหมาก
- แอนติเจนของคาร์ซิโนเอ็มบริโอนิก (CEA): เกี่ยวข้องกับมะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งตับอ่อน และมะเร็งปอด
- CA-125: ใช้สำหรับการตรวจหาและติดตามมะเร็งรังไข่
- CA 19-9: เกี่ยวข้องกับมะเร็งตับอ่อน มะเร็งลำไส้ใหญ่ และมะเร็งทางเดินอาหารอื่น ๆ
- อัลฟ่า-เฟโตโปรตีน (AFP): ใช้สำหรับการตรวจหามะเร็งตับและการตรวจหาเนื้องอกจากเซลล์สืบพันธุ์ (อัณฑะ รังไข่)
- Chorionic Gonadotropin ของมนุษย์ (HCG): เกี่ยวข้องกับเนื้องอกของเซลล์สืบพันธุ์ รวมถึงมะเร็งอัณฑะและรังไข่
- CA 15-3/CA 27.29: ใช้สำหรับติดตามการตอบสนองของการรักษามะเร็งเต้านม
- HER2/neu: การแสดงออกมากเกินไปที่เกี่ยวข้องกับมะเร็งเต้านมและรังไข่ที่รุนแรง
- ไทโรโกลบูลิน (TG) : ใช้สำหรับติดตามการตอบสนองของการรักษามะเร็งต่อมไทรอยด์
- เครื่องหมายของระบบประสาทต่อมไร้ท่อ (เช่น โครโมกรานิน เอ, ไซแนปโตฟิซิน): เกี่ยวข้องกับเนื้องอกของระบบประสาทต่อมไร้ท่อ
https://www.si.mahidol.ac.th/th/healthdetail.asp?aid=618
https://mt.ams.cmu.ac.th/upload/content_attached/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B9%89%E0%B8%84%E0%B8%B3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B6%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2-Tumor-marker.pdf
http://www.cai.md.chula.ac.th/lesson/lesson4809/html/2_1char.html
https://www.cancer.gov/about-cancer/diagnosis-staging/diagnosis/Tumor-markers-fact-sheet
si.mahidol.ac.th
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล
Faculty of Medicine Siriraj Hospital, คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล , Siriraj Hospital, โรงพยาบาลศิริราช
National Cancer InstituteNational Cancer Institute
Tumor Markers
A fact sheet that defines Tumor markers and describes how they can be used to aid diagnosis and treatment.
